Wat is Waarheid?
Bestaat er zoiets als absolute waarheid? Bestaat er een waarheid die voor alle tijden en alle plaatsen geldt? Bestaat er een waarheid die voor alle waarnemers geldt? Deze vraag voert meestal tot oeverloze discussies!
Dat komt omdat het inzicht in wat er met het mooie begrip ‘waarheid’ bedoeld wordt, doorgaans ontbreekt. Het begrip waarheid wordt meestal als iets relatiefs en als iets persoonlijks geïnterpreteerd. Tegenwoordig hoort men vaak uitspraken als: ieder heeft zijn eigen waarheid. Laten we eens proberen het begrip waarheid eenduidig te definiëren!
Waar is iets, wanneer het overeenstemt met de werkelijkheid.
Wanneer een uitspraak overeenstemt met de werkelijkheid, dan is die uitspraak waar.
Wanneer een uitspraak niet overeenstemt met de werkelijkheid, dan is die uitspraak niet waar of onwaar, of onjuist, of foutief, of gelogen, etc: zij geeft een onjuist beeld van de werkelijkheid, zij geeft een vertekend beeld van de werkelijkheid. ‘Waarheid’ is dan ook uiteindelijk een ander woord voor ‘adequate kennis van de werkelijkheid’. Wanneer een uitspraak de werkelijkheid accuraat, adequaat weergeeft, dan is de uitspraak waar. Nu is het zo, dat ‘de werkelijkheid’ uit een oneindig aantal niveaus en aspecten bestaat. We weten allemaal dat de werkelijkheid oneindig complex is! Daarom is ook de waarheid – de adequate kennis van de werkelijkheid – oneindig complex. De waarheid is uiterst veelzijdig, veel-lagig, etc. Maar ondanks haar oneindige complexiteit, kunnen we toch spreken van het bestaan van één werkelijkheid; één alles omvattende werkelijkheid. Kunnen we dan ook spreken van één waarheid, één alles omvattende waarheid?
Jazeker, dat kunnen we. Maar daarvoor moeten we wel een alles mvattend inzicht in de werkelijkheid hebben! Daartoe is de gangbare waaktoestand echter niet in staat! Niettemin is het niet zo moeilijk als het misschien lijkt, om een alomvattend inzicht in de werkelijkheid te hebben! Een bepaalde eigenschap van de werkelijkheid komt ons te hulp: de werkelijkheid is een holistisch systeem! Holistisch wil zeggen: het vormt een heelheid, waarin elk onderdeel gerelateerd is aan het geheel. In een holistisch systeem wordt elk onderdeel beïnvloed door het geheel. Omgekeerd wordt het geheel beïnvloed door elk deel.
Als voorbeeld van een holistisch systeem, kunnen we aan het menselijke lichaam denken. In elke cel van ons lichaam bevindt zich informatie die betrekking heeft op het geheel. Elke cel is een uitdrukking van het geheel, en elke cel heeft een zekere invloed op het geheel. Ook een boom is een holistisch geheel: in elk zaadje bevindt zich de informatie van de boom als geheel, en daarom is elk zaadje potentieel in staat een nieuwe boom met ontelbare vele zaadjes te creëren. Elke gigantische boom is de manifestatie van een klein zaadje.
Iets dergelijks geldt ook voor de werkelijkheid als geheel: ook de werkelijkheid als geheel is de manifestatie van iets dat alle informatie van de werkelijkheid in zich heeft! Hoe zou de werkelijkheid ooit gestalte hebben kunnen nemen zonder een inwonende, impliciete organiserende kennis, die alles heeft weten te manifesteren uit het niets? Zelfs een ‘eenvoudig’ waterstof atoom zit zo ingenieus in elkaar, dat het miljarden jaren intact blijft. De werkelijkheid is blijkbaar zeer creatief en intelligent! Menselijke ingenieurs kunnen hooguit een waterstof atoom met veel moeite kapot maken.
Op basis van logisch denken komen we noodgedwongen tot de conclusie dat de werkelijkheid de manifestatie is van een bepaalde kennis, een heel diepe, intelligente en ingenieuze kennis. De informatietheorie stelt dat kennis organiserend vermogen heeft. Om iets tot stand te brengen, om iets te organiseren of iets concreets te scheppen, is een bepaalde concrete, accurate kennis nodig. Kennis is per definitie iets intelligents: zij vooronderstelt het bestaan van bewustzijn, waarin zij überhaupt kan bestaan! Kennis is dus iets, dat per definitie gestructureerd is in bewustzijn. Bewustzijn is per definitie datgene waarin kennis, adequate of inadequate, gestructureerd is. Kennis kan niet bestaan buiten bewustzijn om! Bewustzijn is het medium, waarin kennis kan ontstaan en vorm kan aannemen. Zien we het bestaan van een oneindige werkelijkheid, dan moeten we concluderen dat er een oneindige kennis aan ten grondslag ligt.
Dat wil dus zeggen, dat de hele werkelijkheid gebaseerd is op kennis die in bewustzijn gestructureerd is. De uiteindelijke basis van de werkelijkheid moet dan wel bewustzijn zijn. Over wiens bewustzijn hebben we het dan? Over bewustzijn als zodanig! Over het kosmische bewustzijn; over het alomtegenwoordige bewuste zijn! Er is maar één bewustzijn in het hele heelal, en alles wat bestaat is een manifestatie daarvan. Uit deze korte analyse van de werkelijkheid blijkt dus dat bewustzijn de essentie is van alles en iedereen! Bewustzijn is het tehuis van alle kennis, en deze kennis organiseert het ontstaan en het vergaan van de manifeste werkelijkheid. Bewustzijn is dus het uiteindelijke ingrediënt waaruit alle meer concrete ingrediënten gevormd worden. Bewustzijn is de uiteindelijke basis en essentie der werkelijkheid. Dit is ook de conclusie van de moderne kwantummechanica. Bovendien is het de essentiële boodschap van alle vormen van gnostiek, mystiek en diepzinnige filosofie.
Door kennis en ervaring te verwerven van bewustzijn als zodanig – van ons eigen bewustzijn – krijgen we inzicht in de essentie van de werkelijkheid! Al wat we daar voor hoeven te doen, is bewust te worden van de bron van onze gedachten. De bron van onze gedachten is immers bewustzijn. Zodra we bewustzijn als zodanig ervaren, ervaren we niet slechts onze essentie, we ervaren de bron en essentie van alles en iedereen! Ook dit is de conclusie van de moderne kwantummechanica, en de essentiële boodschap van alle mystici! Dit is dan ook de essentie van alle vormen van spiritualiteit. Ware spiritualiteit staat dan ook voor: kennis en ervaring van bewustzijn als zodanig. Spirit is gewoon een oud woord voor bewustzijn. Spiritualiteit staat dus eigenlijk voor het uiteindelijke inzicht in de werkelijkheid. Inzicht in de werkelijkheid stelt ons in staat, adequate – ofwel ware – uitspraken te doen over de werkelijkheid. Zoals bekend, is dat ook het doel van wetenschap. In wezen is er dus geen splitsing te bekennen tussen ware wetenschap en ware spiritualiteit.
Zijn we nu een stuk helderder met betrekking tot het begrip waarheid? We hebben gezien dat bewustzijn de bron is van alles en iedereen. Dit gegeven geldt niet alleen voor jou en mij, maar voor alle waarnemers! Dit geldt natuurlijk ook voor alle tijden en alle plaatsen! Dus als we zeggen dat bewustzijn de essentie is van alles en iedereen, hebben we te maken met een adequate uitspraak over de werkelijkheid, die voor alle mensen in alle omstandigheden geldt, waar is. Hier hebben we dus een voorbeeld van een waarheid die voor iedereen geldt!
Nu is het zo dat ieder van ons dezelfde werkelijkheid vanaf zijn of haar standpunt in tijd en ruimte waarneemt. En aangezien de werkelijkheid oneindig veel aspecten heeft, geeft ieder van ons een iets andere beschrijving van diezelfde werkelijkheid! En dat is ieders goede recht! Ook omdat ieder van ons een uniek onderdeel is van de werkelijkheid - een unieke manifestatie van bewustzijn - is onze beschrijving van de werkelijkheid gekleurd en gevormd door onze unieke persoonlijkheid. Ieder van ons neemt de werkelijkheid per definitie dus vanuit zijn eigen, unieke en persoonlijke perspectief waar. Maar indien ieder van ons we de werkelijkheid waarheidsgetrouw en accuraat beschrijft, dan is elk van onze beschrijvingen waar! De waarheid die ieder van ons kan uitspreken, heeft dus tegelijkertijd iets persoonlijks en iets onpersoonlijks. De vorm is persoonlijk, de inhoud is onpersoonlijk.
Vanwege die onpersoonlijke, objectieve inhoud van iedere beschrijving van de werkelijkheid, kunnen we door de persoonlijke vorm heen, de onpersoonlijke werkelijkheid herkennen. We kunnen ons allemaal inleven in het standpunt van een ander, althans dat zouden we kunnen proberen. Soms is dat heel eenvoudig, in bepaalde andere gevallen is dat heel moeilijk. Maar dat maakt van de waarheid nog niet iets persoonlijks! De vorm waarin de waarheid beschreven wordt is persoonlijk. De inhoud is onpersoonlijk.
Wanneer er sprake is van iemands persoonlijke waarheid, dan heeft dat meestal betrekking op iemands persoonlijke mening. Ook het hebben van een mening is ieders persoonlijke goede recht! Maar we moeten een mening niet automatisch gelijkstellen aan een adequate beschrijving van de werke-lijkheid: niet elke mening is een uitdrukking van de waarheid. We doen er goed aan meningen strikt gescheiden te houden van waarheden. Iets is waar of onwaar: iets is een accurate beschrijving van de werkelijkheid of het is een inaccurate beschrijving van de werkelijkheid. De uitdrukking ‘iemands persoonlijke waarheid’ heeft dan ook iets misleidends. Beter is het te spreken van iemands persoonlijke mening. Anders treedt er een inflatie op van het begrip waarheid.
Het huidige collectieve bewustzijn van de mensheid heeft slechts een vaag en onduidelijk beeld van de waarheid. Er ligt zelfs een zwaar taboe op het claimen de waarheid te kennen. Deels terecht omdat we gezien hebben dat de werkelijkheid oneindig complex en veel-lagig is. Daarom is de waarheid ook oneindig complex en veel-lagig. Geen mens kan daarom claimen inzicht te hebben in alle facetten van de werkelijkheid! Wel is het voor een mens mogelijk inzicht te hebben in de gemeen-schappelijke basis van alle aspecten van de werkelijkheid: een mens kan inzicht hebben in de essentie van de werkelijkheid: een mens kan inzicht hebben in de aard van bewustzijn. Daarmee heeft hij of zij dus inzicht in de uiteindelijke werkelijkheid. Met andere woorden: hij of zij kent de uiteindelijke waarheid. De uiteindelijke waarheid is dus iets volkomen abstracts. Bewustzijn heeft geen kleur of vorm: het is de bron van alle kleuren en vormen. Door ons te identificeren met bewustzijn, dat voor eeuwig ons ware zelf is, wordt ons denken, waarnemen en spreken over de werkelijkheid meer en meer realistisch; meer en meer accuraat. We worden dus meer en meer waarachtige mensen! Zo eenvoudig is dat!
Drs. Frans Langenkamp, www.selfrealisation.net
Bekijk ook het interview van Lilian Ferru met Frans Langenkamp